WhatsApp-fraude
Wat is het, hoe herkent u het, wat zegt de wet en hoe beschermt u uzelf of uw organisatie?
Wat is WhatsApp-fraude?
WhatsApp-fraude (ook bekend als hulpvraagfraude of vriend-in-nood-fraude) is een vorm van oplichting waarbij een dader zich ›via WhatsApp‹ voordoet als een bekende of vertrouwde persoon, om snel geld of gegevens te verkrijgen.
Voorbeelden:
- Een bericht van een ‘bekende’ dat hij/zij een nieuw nummer heeft, of dat de oude telefoon was gestolen, met de vraag om geld over te maken.
- Het WhatsApp-account van iemand is gehackt of gekaapt en wordt gebruikt om andere contacten op te lichten.
- Er wordt druk uitgeoefend (“betaal nu”), er is urgentie, er is geld gevraagd op een vreemd rekeningnummer.
Kortom: criminelen misbruiken het hoge vertrouwen dat mensen hebben in de bekende WhatsApp-contacten en gebruiken sociale engineering om geld of toegang te verkrijgen.
Wat zegt de wet?
WhatsApp-fraude valt onder verschillende strafbare feiten:
- Oplichting (artikel 326 Wetboek van Strafrecht) wanneer iemand door misleiding financieel voordeel verkrijgt.
- Computervredebreuk of identificatie-/accountmisbruik wanneer WhatsApp-accounts worden overgenomen of codes worden misbruikt.
- Witwassen of hulp aan fraude kan ook spelen, zoals in het geval van overdrachten via geldezel-rekeningen.
Uit rechtspraak blijkt dat personen veroordeeld worden voor WhatsApp-fraude: bijvoorbeeld taakstraffen, werkstraffen of gevangenisstraf kunnen opgelegd worden.
Als organisatie of werkgever moet je ook aandacht hebben voor de kwetsbaarheid van medewerkers voor dit type fraude (bijvoorbeeld via bedrijfs-WhatsApp groepen of contactgegevens). Preventie hoort hierbij.
Hoe herkent u WhatsApp-fraude? (Signalen)
Hieronder belangrijke signalen waarop u moet letten — zowel persoonlijk als op organisatieniveau:
- Een bekende stuurt u via een nieuw telefoonnummer dat u niet eerder had, oftewel: “Ik heb een ander nummer, stuur even een appje”.
- Er wordt gevraagd om snel geld of een betaalverzoek via Tikkie, bankoverschrijving, giftcard. Er is haast (“dit moet nu”).
- De bekende wil niet bellen of videobellen, oftewel minder directe communicatie.
- Het WhatsApp‐account van de bekende is gehackt of overgenomen; u merkt vreemde berichten, vreemde vragen of vreemde rekeningnummers.
- De afzender is een nieuw nummer, maar gebruikt een profielfoto van een bekende of gebruikt taalgebruik dat wel lijkt alsof het van uw bekende is — maar toch voelt het “anders”.
Op organisatieniveau: medewerkers worden benaderd via zakelijke WhatsApp-groepen of relaties waarbij gevraagd wordt om spoedbetalingen of wijzigingen in betaalgegevens. Ook hier geldt alertheid.
Hoe voorkomt u WhatsApp-fraude? (Tips)
Voor zowel particulieren als medewerkers/werkgevers gelden de volgende preventietips:
individuen:
- Spreek met familie/vrienden een codewoord af dat alleen bij noodsituaties gebruikt wordt, zodat u weet dat het écht is.
- Bij een betaalverzoek via WhatsApp: bel het oude bekende nummer of videobel de bekende via een kanaal waarvan u zeker weet dat het klopt — voordat u geld overmaakt.
- Stel tweefactorauthenticatie in voor WhatsApp en uw voicemail zodat uw account niet eenvoudig gekaapt wordt.
- Deel zo min mogelijk persoonlijke gegevens (telefoonnummer, profielfoto, sociale media details) openlijk.
organisaties:
- Informeer medewerkers over WhatsApp-fraude: wat het is, hoe het werkt, welke signalen er zijn.
- Stel een protocol in dat bij verzoeken om geldoverdracht of wijziging van betaalgegevens via chat eerst verificatie via ander kanaal vereist is.
- Zorg dat medewerkers privé en zakelijk WhatsApp bewust gebruiken: training, bewustwording.
- Zorg dat meldpunten of vertrouwenspersonen beschikbaar zijn indien medewerkers verdachte berichten ontvangen.
- Analyseer of er binnen uw organisatie extra risico’s zijn (bijv. medewerkers die vaak contact hebben met leveranciers, of regelmatig betaalopdrachten ontvangen).
Achtergrond & omvang
- WhatsApp-fraude komt steeds vaker voor in Nederland. Uit onderzoek blijkt dat ouderen en kwetsbare groepen relatief vaak slachtoffer worden.
- Slachtoffers kunnen duizenden euro’s verliezen — gemiddeld schadebedragen van enkele duizenden euro’s worden genoemd.
- De methodiek van fraudeurs wordt steeds geraffineerder: gebruik van gestolen profielfoto’s, imitaties via voice-of video calls, snel opererende netwerken.
Wat te doen als uw organisatie of medewerker slachtoffer is geworden?
- Verzamel direct bewijs: screenshots van WhatsApp-gesprekken, telefoonnummers, betaalverzoeken, bankgegevens.
- Informeer de bank of betaalinstelling zo snel mogelijk; soms is de betaling terug te draaien of kan melding helpen.
- Doe aangifte bij de politie – cybercrime en oplichting via digitale kanalen zijn strafbaar.
- Meld het nummer aan WhatsApp zelf (rapporteren) zodat het account kan worden geblokkeerd.
- Intern: voer een incident-analyse uit binnen uw organisatie: hoe kon dit gebeuren, welke betaalprocedure werd gevolgd, is er sprake van interne kwetsbaarheid? Overweeg onafhankelijk onderzoek indien er structureel risico is.
- Zorg voor nazorg: slachtoffers van fraude kunnen psychologisch getraumatiseerd raken (schulden, schaamte, stress) — begeleiding via vertrouwenspersoon of psycholoog kan gewenst zijn.
De rol van MindFitPro
Bij MindFitPro kunnen wij ondersteuning bieden op meerdere niveaus rondom WhatsApp-fraude:
- Voorlichting en training voor medewerkers en leidinggevenden over WhatsApp-fraude, digitale weerbaarheid en interne procedures.
- Vertrouwenspersoon of psychologische nazorg voor werknemers die slachtoffer zijn van digitale oplichting, waardoor psychische stress of verzuim kan ontstaan.
- Beleidsondersteuning: helpen bij het opstellen van interne protocollen voor verdachte betaalverzoeken, WhatsApp-groepen, verificatiesystemen.
- Onderzoek en integriteitsanalyse: indien binnen een organisatie sprake is van (verdachte) betalingen, contactmomenten via WhatsApp of sociale engineering, kunnen wij helpen met feitenonderzoek en advies.
Waarom kiezen voor MindFitPro?
- Eén partner voor psychologische zorg, vertrouwenspersoon, training en integriteitsvraagstukken
- Landelijke dekking, inzetbaar zonder lange wachttijd
- Mensgerichte én juridisch bewuste aanpak
- Ondersteuning van melding tot herstel
- Ervaring met digitale oplichting en cybercrime-risico’s
📞 Wilt u ondersteuning of training?
Heeft u vragen over WhatsApp-fraude in uw organisatie? Wilt u medewerkers bewuster maken? Of is er sprake van een incident? Neem dan contact op met:
MindFitPro – Psychologische zorg en integriteits-ondersteuning op de werkvloer