🟨 Hoe werkt ons brein onder stress?
🖤 Over vechten, vluchten en bevriezen op de werkvloer
Stress is een normaal onderdeel van het leven – en dus ook van werk. Maar wat gebeurt er eigenlijk in je brein als je onder druk komt te staan? Waarom reageert de één met hyperactiviteit, de ander met vermijding, en een derde met totale blokkade?
De antwoorden liggen in ons brein. Meer specifiek: in een oeroud systeem dat bedoeld is om ons te beschermen tegen gevaar. In deze pagina leggen we uit hoe dat werkt, waarom sommige reacties automatisch gebeuren, en wat je als werkgever of collega kunt doen als stressgedrag zichtbaar wordt.
🧠 Ons brein: drie systemen onder druk
Wanneer je stress ervaart, werken er grofweg drie hersendelen samen:
- De hersenstam (reptielenbrein): gericht op overleven
- Het limbisch systeem: centrum van emoties en herinneringen
- De prefrontale cortex: ons rationele brein, waar we plannen, reflecteren en afwegen
In rust werken deze delen samen. Maar bij dreiging of hoge druk neemt het oerbrein het over. Denk aan acute stress op het werk, een conflict met een leidinggevende, of een onveilig teamklimaat.
⚠️ Wat gebeurt er bij stress?
Zodra ons brein gevaar waarneemt – fysiek of emotioneel – gaat het alarmsysteem aan. Je lichaam maakt stresshormonen aan zoals adrenaline en cortisol. Dit activeert het sympathisch zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor de klassieke overlevingsreacties:
- Vechten
- Vluchtgedrag
- Bevriezen
Deze reacties zijn automatisch. Je kiest er niet voor – ze gebeuren voordat je er bewust van bent.
💥 1. Vechten: hyperactief en controlerend
De ‘vechter’ onder stress is vaak assertief, direct of dominant. Deze persoon gaat harder werken, maakt zich druk of raakt gefrustreerd.
Typische kenmerken:
- Verhoogde irritatie of korte lont
- Kritisch gedrag richting collega’s of leidinggevenden
- Controle willen houden over taken of planning
- Soms onbedoeld agressief of dwingend overkomen
Op de werkvloer:
Een vechter kan veel energie uitstralen, maar ook spanningen veroorzaken in het team. Het is belangrijk om onderliggende stress te herkennen en niet alleen het gedrag te corrigeren.
🏃♂️ 2. Vluchten: vermijden en terugtrekken
Vluchtgedrag is minder zichtbaar, maar net zo serieus. Deze medewerker wil ‘weg van de situatie’ – fysiek of mentaal.
Typische kenmerken:
- Stilte, terugtrekking, vermijden van overleggen
- Afwezig gedrag of ‘er niet bij zijn’
- Zich ziekmelden of minder betrokken tonen
- Uitstellen, afhaken of ‘op safe’ spelen
Lees ook eens Signalen van psychisch verzuim herkennen
Op de werkvloer:
Vluchtgedrag zie je vaak bij medewerkers die gevoelig zijn voor conflicten of prestatiedruk. Ze willen niet falen en kiezen voor afwezigheid. Dit gedrag kan leiden tot passiviteit of zelfs langdurig verzuim.
🧊 3. Bevriezen: blokkade en machteloosheid
De bevriesreactie is het minst zichtbare én het meest onderschatte stressmechanisme. Het lichaam schakelt als het ware uit. Mensen voelen zich machteloos, verlamd of murw geslagen.
Typische kenmerken:
- Emotionele afvlakking (“het maakt me allemaal niet meer uit”)
- Lichamelijke spanningsklachten (hoofdpijn, buikpijn, uitputting)
- Niet meer kunnen plannen, beslissen of praten
- Onvermogen om hulp te vragen
Op de werkvloer:
Bevriezen komt vaak voor bij medewerkers die over een langere periode overbelast zijn. Het is een laatste redmiddel van het brein. Herkenning en begeleiding zijn hier cruciaal om te voorkomen dat iemand uitvalt.
🧭 Wat kun je doen als werkgever of collega?
✔️ Herken het gedrag (en benoem het mild)
“Ik merk dat je je wat terugtrekt de laatste tijd. Klopt dat?”
✔️ Voer een rustig en veilig gesprek
Geef ruimte, stel open vragen, en oordeel niet.
✔️ Bespreek hulpopties
Leg uit dat er hulp beschikbaar is, bijvoorbeeld via MindFitPro. Medewerkers hoeven het niet alleen op te lossen.
✔️ Geef rust en kaders
Mensen in stress hebben behoefte aan duidelijkheid. Geef overzicht, planning en ondersteuning.
🖤 MindFitPro: directe hulp bij stress en uitval
Bij MindFitPro helpen we organisaties en medewerkers om stresssignalen serieus te nemen en uitval te voorkomen. Wij bieden:
✔️ Binnen 5 werkdagen een psycholoog beschikbaar
✔️ Kortdurende trajecten (5–10 sessies)
✔️ Gericht op werkhervatting en mentale veerkracht
✔️ Vertrouwelijk, zonder verwijzing of wachttijd
✔️ Fiscaal vergoedbaar voor werkgevers
✔️ Ook inzetbaar voor leidinggevenden en teams
Of iemand nu vlucht, vecht of bevriest – wij helpen het patroon te doorbreken en herstel op gang te brengen.
Lees ook eens Alcohol en drugs op de werkvloer
💬 Conclusie
Ons brein reageert instinctief op stress – met vechten, vluchten of bevriezen. Deze reacties zijn geen onwil, maar overlevingsstrategieën. Door deze mechanismen te herkennen op de werkvloer, kun je als werkgever of collega het verschil maken tussen verzuim en veerkracht.
En met de juiste hulp – snel, professioneel en discreet – kan iemand zich weer veilig voelen, herstellen én krachtiger terugkomen.
📞 Hulp nodig?
Wil je als organisatie beter omgaan met stress op de werkvloer? Of zoek je psychologische ondersteuning voor een medewerker?
📧 info@mindfitpro.nl 📞 085 0046579
🌐 www.mindfitpro.nl/hoe-werkt-ons-brein
📍 Werkend door heel Nederland – ook op locatie
🖤 MINDFIT PRO
🟨 Psychologische zorg op de werkvloer – gericht op herstel én inzetbaarheid